Mammografia: Kluczowe informacje o badaniu profilaktycznym raka piersi

Mammografia to jedno z najważniejszych narzędzi w profilaktyce i wczesnym wykrywaniu raka piersi. Jest to badanie radiologiczne, które pozwala na uwidocznienie nawet najmniejszych zmian w tkance gruczołowej piersi, które mogą być niewykrywalne podczas samobadania. Regularne wykonywanie mammografii znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie i całkowite pokonanie choroby.

Czym jest mammografia i jak działa?

Mammografia to rodzaj zdjęcia rentgenowskiego piersi. Aparat do mammografii, zwany mammografem, wykorzystuje niską dawkę promieniowania rentgenowskiego do stworzenia obrazów tkanki piersi. Podczas badania pierś jest umieszczana pomiędzy dwiema płytkami i delikatnie dociskana. Taka kompresja jest niezbędna, aby rozprowadzić tkankę równomiernie, zmniejszyć grubość piersi i tym samym zminimalizować dawkę promieniowania potrzebną do uzyskania wyraźnego obrazu. Zazwyczaj wykonuje się dwa zdjęcia każdej piersi: jedno od góry (projekcja craniocaudal, czyli CC) i jedno z boku (projekcja medio-lateral oblique, czyli MLO). Pozwala to na ocenę piersi z różnych perspektywy i wykrycie potencjalnych nieprawidłowości.

Kto powinien wykonywać mammografię i z jaką częstotliwością?

Zalecenia dotyczące wykonywania mammografii mogą się różnić w zależności od wieku, historii rodzinnej i indywidualnego ryzyka. Ogólnie przyjęte wytyczne dla kobiet w Polsce są następujące:

• Kobiety w wieku 50-69 lat: Powinny wykonywać mammografię co dwa lata, niezależnie od obciążenia wywiadem rodzinnym. Jest to grupa o najwyższym ryzyku rozwoju raka piersi.
• Kobiety w wieku 40-49 lat: Decyzja o wykonaniu mammografii w tej grupie wiekowej powinna być podejmowana indywidualnie, w porozumieniu z lekarzem. Niektóre kobiety mogą mieć wskazania do wcześniejszego rozpoczęcia badań.
• Kobiety z grupy podwyższonego ryzyka: Obejmuje to kobiety, u których w rodzinie występowały przypadki raka piersi (szczególnie u matki, siostry lub córki, zwłaszcza przed 50. rokiem życia) lub rak jajnika. Takie kobiety powinny rozpocząć badania profilaktyczne znacznie wcześniej, często już po 30. roku życia, i wykonywać je częściej, zgodnie z zaleceniami lekarza.

Warto pamiętać, że profilaktyczna mammografia jest dostępna bezpłatnie w ramach Narodowego Programu Zdrowia Publicznego dla kobiet w wieku 50-69 lat.

Jak przygotować się do badania mammograficznego?

Odpowiednie przygotowanie do mammografii może sprawić, że badanie będzie bardziej komfortowe i dokładne. Przed wizytą warto wziąć pod uwagę kilka kwestii:

• Termin badania: Najlepiej umówić się na badanie w pierwszej połowie cyklu menstruacyjnego, kiedy piersi są mniej obrzęknięte i tkliwe. Unikaj badania w okresie poprzedzającym miesiączkę, jeśli odczuwasz ból piersi.
• Higiena: W dniu badania nie należy stosować dezodorantów, antyperspirantów, balsamów ani żadnych kosmetyków pod pachami i na piersiach. Mogą one zawierać substancje, które na zdjęciu rentgenowskim mogą wyglądać jak zwapnienia, co może wpływać na interpretację wyniku.
• Ubranie: Wybierz wygodne ubranie, które łatwo zdjąć. Będziesz musiała zdjąć ubranie od pasa w górę.
• Informacje dla radiologa: Zabierz ze sobą wyniki poprzednich badań mammograficznych (jeśli były wykonywane) oraz poinformuj technika radiologa o wszelkich zmianach, które zauważyłaś w swoich piersiach, a także o ewentualnych implantach piersiowych.

Przebieg badania mammograficznego

Samo badanie mammograficzne jest stosunkowo szybkie i trwa zazwyczaj od 10 do 15 minut. Po przebraniu się w specjalną halę, technik radiolog poprosi o odsłonięcie jednej piersi. Następnie pierś zostanie umieszczona na specjalnej platformie urządzenia i przyciśnięta drugą płytką. Docisk może być odczuwany jako dyskomfort, a u niektórych kobiet nawet jako ból, jednak jest on krótkotrwały i konieczny dla uzyskania dobrej jakości obrazu. Po zrobieniu zdjęcia, płytki są zwalniane, a pierś jest ponownie przykładana do kolejnego ujęcia. Proces ten jest powtarzany dla drugiej piersi. Po zakończeniu badania, pacjentka może się ubrać.

Interpretacja wyników i co dalej?

Wyniki mammografii są analizowane przez lekarza radiologa. Zazwyczaj opis badania jest gotowy po kilku dniach. Wyniki mogą być różne:

• Wynik prawidłowy: Oznacza, że nie stwierdzono żadnych podejrzanych zmian. Należy pamiętać o regularnym wykonywaniu kolejnych badań profilaktycznych.
• Wynik niejednoznaczny (np. BI-RADS 0): Wymaga wykonania dodatkowych badań, takich jak USG piersi lub dodatkowe projekcje mammograficzne.
• Wynik wskazujący na obecność zmian łagodnych: Mogą to być np. torbiele lub zmiany zwyrodnieniowe. Zazwyczaj takie zmiany nie wymagają natychmiastowej interwencji, ale mogą być monitorowane.
• Wynik wskazujący na podejrzenie raka piersi (np. BI-RADS 4 lub 5): Wymaga dalszej diagnostyki, najczęściej biopsji zmienionego obszaru, aby potwierdzić lub wykluczyć obecność nowotworu.

Ważne jest, aby wszelkie wątpliwości dotyczące wyników konsultować z lekarzem prowadzącym lub onkologiem. Wczesne wykrycie raka piersi daje największe szanse na skuteczne leczenie i powrót do zdrowia.